grenspalen België Nederland 180a-186a

Vanaf GP 180 loopt de grens tussen Borkel en Schaft (NL ) en Achel ( B).Vanaf GS 180a loopt een zandweg naar GP 181. Enkel het onderstuk van de steen is er nog, verstopt tussen het gras aan de kant van de zandweg.

GP 181 staat aan de kruising van twee zandwegen, één volgens de grens en de andere van Schaft naar Neerpelt.

GS 181a staat verstopt tussen de varens en is nog mooi intact. Bij deze steen maakt de grens een haakse bocht naar het zuiden.

Deze paal staat statisch tussen de eikenbomen en is het contactpunt tussen Achel(B), Neerpelt(B) en Borkel en Schaft (NL). Je proeft hier zo een beetje nog een middeleeuwse sfeer in het bos achter de grenspaal. Een beetje verder stroomt de Dommel.

Aan de andere kant van de Dommel heb ik nog een zeer oude grenssteen gevonden: “De Graaf van Loon”. Ik citeer een tekst die ik gekregen heb van Frans Meeus uit Putte.

GRENSSTENEN VERTELLEN GESCHIEDENIS (Aflevering 66)

Neerpelt: Tussen "Graaf" en "Tombe"

Er zijn weinig grensstenen die "geboekt" staan met een naam, zeg maar een "familienaam" of "eigen naam". Een ervan is bij voorbeeld de "Singelpaal" of de "Paal van Baal" in het Belgisch-Nederlandse dubbeldorp Baarle-Hertog-Nassau. Maar ook in Neerpelt vindt men twee dergelijke grensstenen. Zij zijn allebei getooid met een adellijke naam: de "Graaf van Loon" was tot voor kort een bekende naam maar weinigen wisten de precieze standplaats, een tweede steen staat iets verder zuidwaarts en wordt "Tombe du Prince de Liége" genoemd. Deze werd pas begin dit jaar 2004 herontdekt en opgegraven. Maar beide hebben een geschiedenis van enkele honderden jaren achter de rug en dat maakt ze tot werkelijk historische monumenten.

GRAAFSCHAP LOON

De geschiedenis is voor beide stenen dezelfde. Na het uiteenvallen van het Karolingische rijk in de 9de eeuw, bleven talrijke kleine heerlijkheden over. Vele graven voelden zich geroepen om meerdere van die grondgebiedjes te bundelen in één groter geheel en dat lukte in 1015 met wat spoedig het graafschap Loon werd tussen het hertogdom Brabant en het prinsbisdom Luik.

Door aankopen en door het voeren van een bewuste huwelijkspolitiek wisten de graven hun macht aanzienlijk te versterken en Loon groeide tot een zekere onafhankelijkheid. Gedurende ruim drie eeuwen bleef Loon wel vazal van de bisschop van Luik, maar erkende het Heilige Roomse Rijk, het latere Duitsland, als soeverein of opperleenheer.

Via het hertogdom Brabant kwam Loon in 1366 bij het prinsbisdom Luik terecht om vanaf 1795, samen met de bestaande heerlijkheden in onze gewesten, in Franse handen te vallen als een van de departementen. Wanneer Frankrijk haar Waterloo kende, kwamen deze departementen vanaf 1815 in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, Loon werd de provincie Limburg en met die betwistbare provincienaam werd het in 1831 in het Koninkrijk België opgenomen.

Grenzen markeren

De grillige vorm van het graafschap Loon met zijn vele gebieden buiten het graafschap, noodzaakte de graven de grenzen van hun gebied te markeren. Dat gebeurde blijkbaar in verschillende perioden. Zo zou volgens sommige bronnen (Bert Lehaen, J. Pricken) de "Graaf van Loon" geplaatst zijn voor 1331 wanneer de grenzen van het graafschap Loon definitief werden vastgelegd.

Andere bronnen noemen het jaartal 1548 wanneer de grenzen tussen Brabant (Lommel, Bergeyck, Borkel) en Pelt werden gemarkeerd. Dit als gevolg van een jarenlange betwisting over het gebruik van de Krekelheide, een stuk gemene heide van 2 ha tussen Neerpelt (de prins-bisschop van Luik) en de heer van Grevenbroek (Hamont, Achel en St. Huibrechts-Lille). De prins-bisschop van Luik liet paalstenen plaatsen die Robert van Arckel, heer van Grevenbroek, als reactie weer liet verwijderen maar de ene reactie lokte de andere uit. De burcht van Grevenbroek werd opnieuw, en deze keer definitief, bezet en bij dekreet van 24 mei 1401 bij het graafschap Loon ingelijfd.

In 1548 werd de grens definitief vastgelegd: er werden zes grenstekens geplaatst zoals blijkt uit een kopie d.d. 1611, van deze "palinge tusschen den landen van Brabant ende Loon".

DE GRAAF VAN LOON

"De Graaf van Loon", schrijft voormalig directeur-generaal van douane en accijnzen J. Pricken, "is de volkse naam die gegeven werd aan een zwerfsteen die op de Belgisch-Nederlandse grens ligt. Deze steen zou reeds in een akte van 1331 vernoemd zijn als grensaanduiding tussen het hertogdom Brabant en het Graafschap Loon."

Velen wisten van het bestaan van deze historische grenssteen af, maar weinigen wisten blijkbaar de precieze plaats ervan. En het meest eigenaardige ervan was dat men zelfs bij de Toeristische Dienst van Neerpelt geen precieze informatie kon geven. Het was pas met de medewerking van Hageven-Conservator Hubert Lehaen, die ons enkele jaren geleden tot vlakbij de bekende, maar inderdaad erg moeilijk te vinden historische steen bracht, dat we de visu de befaamde "Graaf ..." konden aanschouwen.

Deze steen staat op de Belgisch-Nederlandse grens tussen de nr 182 en 183, in een zeer groen begroeid gebied, vlakbij een kronkel van de oude loop van de Dommel, maar vanaf de rivier is hij niet of zeer moeilijk te zien. De plek is alleen maar te bereiken vanaf het Nederlandse ^-Achterste Brug". Maar de weg ernaartoe is niet toegankelijk voor onbevoegden. En de boswachter van het domein , is daar terecht zeer streng op. "Tenslotte is die steen historisch monument die op zijn authentieke plaats moet blijven staan."

TOMBE DU PRINCE DE LIEGE"

Voor de al even historische "Tombe du Prince de Liége" was het Ben Harmsen (van de Heemkring "De Schans" te Neerpelt) die ons tot vlakbij de steen bracht. Deze grenssteen staat meer zuidwaarts, tussen de grensstenen nr 184 en 185, vlakbij de hoek van een draadafspanning die het grensverloop daar markeert. Ook deze steen was voor de echte belangstellenden zoals heemkundigen en andere historici niet onbekend, maar even zo goed onvindbaar. Intense opzoekingen en vergelijkingen van oude kaarten met de huidige toestand op het terrein, leidden Ben Harmsen echter tot het precieze aanduiden van de plaats waar hij moest staan.

"Voor mij wees alles er op dat de vermeldde Tombe - die daarom echter nog geen graf is - hier moest te vinden zijn", zegde Ben. Samen met Dokter Willy Pardon, eveneens lid van de Heemkring De Schans en tevens voorzitter van het Natuureducatief Centrum De Wulp in het Hageven Plateau, kon de steen begin dit jaar 2004, na enig vermoeiend graafwerk, voldoende vrij worden gespit om hem met grote zekerheid te kunnen identificeren.

Jan Hellinx

Vanaf deze GP183 gaat de grens weer verder naar het zuiden.

Het is hier wel mooi en rustig wandelen. GP 184 staat in een mooie omgeving. Deze grenspaal is door een stomme idioot gepikt geweest maar gelukkig heeft de dief wroeging gekregen en kon men de paal terugplaatsen op 24/11/05. Ondertussen is de grenspaal voor de tweede keer gepikt en tot op heden nog niet teruggevonden.

Vlakbij deze grenspaal heb ik nog een oude “Loonse” grenspaal gevonden. Zie tekst van Frans Meeus.

GP 185 staat midden in een heidegebied. Vanaf GP183 loopt de grens volgens een rechte lijn naar het zuid-westen. De grens liep vroeger echter nog verder door tot in Lommel-Barrière. Deze lijn is nog goed te zien in het landschap en is nu de gemeentegrens tussen Lommel en Neerpelt. Vanaf Lommel-Barrière ging de grens dan weer naar boven volgens een lijn die op mijn kaartje ook goed zichtbaar is naar GP 186. In 1843 is hier een grenscorrectie gebeurd waarbij Bergeijk grond afstaat aan Lommel en waarbij vanaf GP 186 Lommel grond afstaat aan Bergeijk. Vanaf GP186 ging de grens verder naar boven tot aan een punt in Bergeijk-Barrière om vervolgens verder naar het westen te gaan volgens een lijn die hoger ligt dan de huidige grenslijn. Grenspaal 185 is het contactpunt tussen de gemeenten Borkel en Schaft(NL), Bergeijk(NL) en Neerpelt(B) maar ook LOMMEL (B).

Gelegen aan de oude weg tussen Bergeijk en Neerpelt. Nu is het hier een natuugebied dat nat wordt gehouden via allerlei kanaaltjes en sluisjes. Hier zijn veel zure weiden die bevloeid worden met kalkrijk Maaswater via het Kempisch Kanaal. In 1843 werd hier een nieuwe grens getrokken waardoor 263 Ha grond van Bergeijk afgestaan wordt aan Lommel.

Aan de grote steenweg van ’s Hertogenbos naar Hasselt, nu van Valkenswaard naar Lommel.

In feb. 2006 ben ik samen met Rien De Schipper en Frans Meeus op pad geweest om het moeilijke stuk grens tussen GP 186 en GP 187 helemaal af te lopen. Ik was hier in de zomer van 2004 al een keer geweest maar had toen enkel GS286b gevonden. Nu was het ook droger en aangenamer om te zoeken. Een groot voordeel om in het vroege voorjaar te zoeken is dat er geen blad aan het struikgewas staat en er geen hoog opgeschoten onkruid is.

GS 186a hebben we niet gevonden. GS 186b staat wat verder aan een afwateringssloot. De afstand die in het protocol beschreven is, werd niet gerespecteerd. De steen staat aan wat wat vroeger waarschijnlijk ook een weg is geweest. Je kunt in de Nederlandse wei nog duidelijk de sporen ervan zien.

We lopen verder langs de pas opgekuiste grenssloot en komen aan bij een bos, vol met flink opgeschoten braamstruiken. Onder zo een struik vonden we GS 186c. Rien had deze steen al eens eerder gevonden. In de zomer vind je deze steen NOOIT. Hij staat op de kaart niet aangeduid, dus met een GPS lukt het ook niet.

In het laatste stuk van de grens is na de vastlegging van de grens een gebiedswijziging geweest. Het gebied werd aangelegd met bevloeiingsslootjes ( zelfs met betonnen aquaducten ) en opgeplant met canadabomen. Diagonaal over dit gebied liep de oude weg van Lommel naar Luyksgestel, alwaar GS 186d geplaatst werd. De weg is door deze opplanting verdwenen. Het enige aanknopingspunt dat we hadden was ongeveer de ligging van de weg over het gebied vanaf de rand van het gebied alwaar de weg nog bestaat ( in Nederland ). Voor de rest waren er hier om de 20m diepe bevloeiingsloten, heel veel braamstruiken en ander onkruid tussen een aantal afgeknakte bomen. Met veel geduld en overleg en ZONDER GPS hebben we de grenssteen gevonden ! Wel hebben we hier zeer veel reeën opgemerkt. PRACHTIG !